قسمت اول: سرگرمی و ورزش
در یک دهه اخیر، صنعت جهانی رسانه و سرگرمی شاهد تحولات بنیادینی بوده است؛ از دگرگونی در شیوه مصرف محتوا توسط مخاطبان گرفته تا رقابت فزاینده در بازار خدمات پخش مستقیم (Streaming) تا فشارهای اقتصادی ناشی از نوسانات کلان بازار. در سال ۲۰۲۰، جهان با پدیده همه‌گیری کرونا مواجه شد؛ بحرانی که نه‌تنها سلامت انسان‌ها را به چالش کشید، بلکه الگوهای مصرف فرهنگی، شیوه‌های تولید محتوا و مدل‌های اقتصادی صنعت سرگرمی را زیر و رو کرد. در این میان، شرکت‌هایی مانند والت دیزنی که در لبه تکنولوژی و تخیل قرار داشتند، ناچار شدند ساختارهای سنتی خود را بازاندیشی کنند. اما سؤال این‌جاست: چگونه شرکتی مانند دیزنی، با ساختاری پیچیده و گسترده از پارک‌های تفریحی تا پلتفرم‌های پخش دیجیتال، می‌تواند در دوران بحران و رقابت‌های شدید، هم‌زمان هم سودآوری کند و هم خلاق بماند؟
در این گزارش، با تمرکز بر داده‌های سال مالی ۲۰۲۴، تلاش می‌شود عملکرد دیزنی در دو حوزه راهبردی «ورزش» و «سرگرمی» تحلیل شده و بر اساس مبانی نظری صنایع خلاق، به درک بهتر از بازتعریف مدل اقتصادی این شرکت برسیم. به تعبیر «جان هاوکینز» (۲۰۲۱) در کتاب اقتصاد خلاق، ارزش از طریق ایده، محتوای فرهنگی و نوآوری خلق می‌شود؛ الگویی که در قلب استراتژی‌های جدید دیزنی قرار دارد. افزون بر این، نظریه‌پردازانی مانند بوردیو با طرح مفهوم «سرمایه فرهنگی» نشان می‌دهند که در ساختارهای سرمایه‌دارانه امروز، آنچه از کالاهای فرهنگی ارزش‌آفرین می‌سازد، نه صرفاً فروش بلکه توان تأثیرگذاری اجتماعی، ارزشیابی نمادین و بازآفرینی روایت‌هاست.
شرکت والت دیزنی، به‌عنوان بازیگر مهم در این اکوسیستم، در سال مالی ۲۰۲۴ در تلاقی چند بحران قرار گرفت: افت در تبلیغات سنتی، هزینه‌های بالای تولید، زیان انباشته در پلتفرم‌های DTC، و فشار فزاینده رقبا. با این حال، این شرکت با بازسازی ساختار مالی، کاهش هزینه‌های غیرضروری، و تمرکز بر سودآوری در خدمات دیجیتال، تلاش کرد تا تعادل جدیدی میان رشد و پایداری مالی ایجاد کند.
گزارش حاضر بر آن است تا با تحلیل داده‌های مالی، عملیاتی و استراتژیک شرکت دیزنی در سال مالی ۲۰۲۴، در قسمت ورزش و سرگرمی را بات ارائه آمار و اطلاعات بررسی کند.
بخش ورزش (Sports) دیزنی در سال مالی ۲۰۲۴
در سال مالی ۲۰۲۴، بخش ورزش شرکت والت دیزنی عملکرد نسبتاً باثباتی داشته است. درآمد کل این بخش در سه‌ماهه چهارم به ۳.۹۱۴ میلیارد دلار رسید که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (۳.۹۱۰ میلیارد دلار) عملاً بدون تغییر باقی ماند. با این حال، سود عملیاتی با کاهش ۵ درصدی از ۹۸۱ میلیون دلار به ۹۲۹ میلیون دلار تنزل یافت.
بخش ورزش عمدتاً شامل ESPN (داخلی و بین‌المللی) و Star India می‌شود. درآمد ESPN داخلی رشد اندکی داشته اما سود عملیاتی کاهش یافته است. دلایل این کاهش به شرح زیر است:
- افزایش هزینه‌های برنامه‌سازی و تولید، به‌ویژه حقوق پخش مسابقات فوتبال دانشگاهی؛
- کاهش درآمد اشتراک‌ها به دلیل کاهش تعداد مشترکین، هرچند نرخ‌های موثر بالاتر رفته است؛
- افزایش درآمد تبلیغاتی به‌دلیل نرخ‌های بالاتر، ولی افت در میزان بازدید سبب شد این رشد تعدیل شود.
در بخش بین‌المللی ESPN نیز درآمد ثابت ماند اما زیان عملیاتی افزایش یافت (۴۰- میلیون دلار در برابر ۳۴- میلیون دلار سال قبل).
در مورد Star India، درآمد کاهش قابل توجهی داشت (۳۷٪ کمتر از سال قبل)، اما سود عملیاتی آن ۶۷٪ افزایش یافت و به ۲۰ میلیون دلار رسید.
در همین حال، عملکرد ESPN+ به عنوان سرویس مستقیم به مصرف‌کننده، ترکیبی از رشد مشترکین و کاهش درآمد به‌ازای هر مشترک را تجربه کرد.تعداد مشترکین به ۲۵.۶ میلیون نفر رسید (افزایش ۳٪)، اما متوسط درآمد ماهانه به‌ازای هر مشترک از ۶.۲۳ دلار به ۵.۹۴ دلار کاهش یافت. این کاهش عمدتاً به‌خاطر افت درآمد تبلیغاتی و افزایش نسبت کاربران عمده‌فروشی و بسته‌های ترکیبی بود.
در حالی که ESPN+ به ۲۵.۶ میلیون مشترک رسید (افزایش ۳٪)، متوسط درآمد به‌ازای هر مشترک از ۶.۲۳دلار به ۵.۹۴5.94 دلار کاهش یافت. مشابه این روند در آمازون اسپرت نیز دیده شد، که طبق گزارش Deloitte (۲۰۲۴) میانگین درآمد هر مشترک با وجود افزایش کاربران، به‌دلیل تخفیف‌های عمده‌فروشی کاهش یافت. شبکه‌هایی مانند ان‌بی‌سی نیز با کاهش درآمد تبلیغاتی و افزایش هزینه حقوق پخش مواجه بوده‌اند.
هسموند هال (۲۰۱۳) در کتاب صنایع فرهنگی خود معتقد است، صنایع رسانه‌ای با فشارهایی مواجه‌اند که از ساختار اقتصادی سرمایه‌دارانه، تغییرات فناوری و ترجیحات ناپایدار مصرف‌کنندگان ناشی می‌شود. مدل ESPN که بر پخش تلویزیونی و تبلیغات سنتی متکی است، با تغییرات شدید رفتار کاربران آنلاین مواجه شده است. در عصر شبکه‌ای، انتقال از مدل‌های متمرکز به الگوهای توزیع‌شده، نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است. در مجموع، کاهش سود عملیاتی بخش ورزش نشان‌دهنده تأثیر متقابل هزینه‌های رو به رشد تولید محتوا، تغییر رفتار مصرف‌کننده، و فشارهای تبلیغاتی در بازار است.
جدول ۱: درآمد بخش ورزش در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۴
|
سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۴ (میلیون دلار) |
سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۳ (میلیون دلار) |
تغییر |
منبع درآمد |
|
۳,۴۹۲ |
۳,۴۵۵ |
+۱٪ |
ESPN داخلی |
|
۳۶۴ |
۳۶۳ |
بدون تغییر |
ESPN بین‌المللی |
|
۵۸ |
۹۲ |
-۳۷٪ |
Star India |
|
۳,۹۱۴ |
۳,۹۱۰ |
بدون تغییر |
مجموع کل درآمد |
جدول ۲: سود عملیاتی بخش ورزش در سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۴
|
سود عملیاتی ۲۰۲۴ (میلیون دلار) |
سود عملیاتی ۲۰۲۳ (میلیون دلار) |
تغییر |
زیرمجموعه |
|
۹۳۶ |
۹۸۷ |
-۵٪ |
ESPN داخلی |
|
۴۰ |
۳۴ |
-۱۸٪ |
ESPN بین‌المللی |
|
۲۰ |
۱۲ |
+۶۷٪ |
Star India |
|
۱۳ |
۱۶ |
-۱۹٪ |
سرمایه‌گذاری‌های مشترک |
|
۹۲۹ |
۹۸۱ |
-۵٪ |
مجموع سود عملیاتی |
جدول ۳: آمار سرویس ESPN+
|
سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۴ |
سه‌ماهه سوم ۲۰۲۴ |
تغییر |
شاخص |
|
۲۵.۶ |
۲۴.۹ |
+۳٪ |
تعداد مشترکین (میلیون نفر) |
|
۵.۹۴ |
۶.۲۳ |
-۵٪ |
درآمد ماهانه به‌ازای هر مشترک |
بخش سرگرمی:
۲.۱ درآمد بخش‌های مختلف سرگرمی
| درآمد سه‌ماهه چهارم (میلیون دلار) | درآمد سالانه (میلیون دلار) | تغییر سه‌ماهه چهارم نسبت به سال گذشته | تغییر سالانه نسبت به سال گذشته | بخش |
| ۲,۴۶۱ | ۱۰,۶۹۲ | -۶٪ | -۹٪ | شبکه‌های خط |
| ۵,۷۸۳ | ۲۲,۷۷۶ | +۱۵٪ | +۱۵٪ | پخش مستقیم به مصرف‌کننده (DTC) |
| ۲,۵۸۵ | ۷,۷۱۸ | +۳۹٪ | -۱۵٪ | فروش محتوا و مجوزدهی |
۲.۲ سود عملیاتی بخش‌های مختلف سرگرمی
| سود عملیاتی سه‌ماهه چهارم (میلیون دلار) | سود عملیاتی سالانه (میلیون دلار) | تغییر سه‌ماهه چهارم نسبت به سال گذشته | تغییر سالانه نسبت به سال گذشته | بخش |
| ۴۹۸ | ۳,۴۵۲ | -۳۸٪ | -۱۶٪ | شبکه‌های خطی |
| ۲۵۳ | ۱۴۳ | افزایش قابل توجه (از زیان به سود) | از زیان به سود | پخش مستقیم به مصرف‌کننده |
| ۳۱۶ | ۳۲۸ | تغییرات مثبت قابل توجه (از زیان به سود) | تغییرات مثبت | فروش محتوا و مجوزدهی |
۲.۳. تعداد مشترکین Disney و Hulu
| تعداد مشترکین سه‌ماهه چهارم ۲۰۲۴ (میلیون نفر) | تعداد مشترکین سه‌ماهه قبلی ۲۰۲۴ (میلیون نفر) | تغییر درصدی | خدمت |
| ۵۶.۰ | ۵۴.۸ | +۲٪ | دیزنی آمریکا و کانادا |
| ۶۶.۷ | ۶۳.۵ | +۵٪ | دیزنی بین‌المللی به جز « Hotstar» |
| ۱۲۲.۷ | ۱۱۸.۳ | +۴٪ | دیزنی + Core |
| ۳۵.۹ | ۳۵.۵ | +۱٪ | دیزنی + Hotstar |
| ۴۷.۴ | ۴۶.۷ | +۱٪ | Hulu |
| ۴.۶ | ۴.۴ | +۵٪ | Hulu (Live TV + SVOD) |
| ۵۲.۰ | ۵۱.۱ | +۲٪ | Hulu مجموع |
در مقایسه، نتفلیکس در سه‌ماهه مشابه بیش از ۲۷۰ میلیون مشترک داشته و سود عملیاتی آن ۲.۴ میلیارد دلار گزارش شده است (Statista, ۲۰۲۴). با این حال، دیزنی با بازگشت به سود در بخش DTC و موفقیت‌های سینمایی مانند “Inside Out 2” و “Deadpool & Wolverine” نشان داد که می‌توان با کیفیت محتوای خلاق، خلأهای ساختاری را جبران کرد.
۲.۲.۱ شبکه‌های خطی (Linear Networks)
درآمد این بخش در سه‌ماهه چهارم ۲.۴۶۱ میلیارد دلار بود که نسبت به سال گذشته با کاهش ۶ درصدی همراه بود. کاهش درآمد در این بخش عمدتاً به دلیل کاهش تعداد مشترکین و کاهش درآمدهای تبلیغاتی بوده است. این بخش شامل شبکه‌های سنتی مانند ABC و ESPN است. همچنین، سود عملیاتی این بخش نیز ۳۸ درصد کاهش داشت و به ۴۹۸ میلیون دلار رسید.
دلایل کاهش سود عملیاتی در شبکه‌های خطی:
- افزایش هزینه‌های بازاریابی به دلیل شروع فصل‌های جدید
- کاهش درآمدهای وابسته به مشترکین، به دلیل کاهش تعداد مشترکین و غیره
- کاهش درآمد تبلیغات ناشی از کاهش تعداد بینندگان
۲.۲.۲ پخش مستقیم به مصرف‌کننده (Direct-to-Consumer)
در سه‌ماهه چهارم، درآمد این بخش به ۵.۷۸۳ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته ۱۵ درصد افزایش داشت. سود عملیاتی این بخش نیز از زیان ۴۲۰ میلیون دلار در سال گذشته به سود ۲۵۳ میلیون دلار تبدیل شد که نشان‌دهنده پیشرفت چشمگیر در این بخش است.
دلایل رشد عملکرد این بخش:
- رشد درآمد اشتراکی به دلیل افزایش نرخ‌ها و رشد تعداد مشترکین.
- افزایش درآمد تبلیغاتی ناشی از افزایش میزان تبلیغات و بینندگان.
- کاهش هزینه‌های بازاریابی در سرویس Disney+ که موجب بهبود هزینه‌ها شد.
- افزایش هزینه‌های توزیع و فناوری که به دلیل رشد تقاضا برای خدمات آنلاین و افزایش تقاضای محتوا رخ داد.
۲.۲.۳ فروش محتوا و مجوزدهی (Content Sales/Licensing)
درآمد این بخش در سه‌ماهه چهارم به ۲.۵۸۵ میلیارد دلار رسید که نسبت به سال گذشته ۳۹ درصد افزایش داشت. این رشد عمدتاً به دلیل عملکرد خوب در توزیع سینمایی و فروش محتوا بوده است، به‌ویژه با موفقیت‌های چشمگیری که فیلم‌هایی مانند “Inside Out 2” و “Deadpool & Wolverine” در گیشه داشتند.
دلایل رشد در فروش محتوا و مجوزدهی:
- موفقیت‌های سینمایی بزرگ و افزایش فروش فیلم‌ها در گیشه
- افزایش تقاضا برای محتوای دیجیتال و پخش آنلاین
- رشد فروش محتوای اختصاصی در سرویس‌های استریم مانند Disney و Hulu
۲.۳ مقایسه عملکرد ربع چهارم ۲۰۲۴ با ربع قبلی (Q3 2024)
در مقایسه با سه‌ماهه قبلی (Q3 ۲۰۲۴) Disney+ و Hulu هر دو شاهد رشد در تعداد مشترکین بودند. تعداد مشترکین Disney در آمریکا و کانادا به ۵۶ میلیون نفر رسید که رشد ۲ درصدی داشت. همچنین تعداد مشترکین بین‌المللی به جز ( Disney+ Hotstar) به ۶۶.۷ میلیون نفر رسید که ۵ درصد افزایش داشت.
مهم‌ترین تغییرات:
- رشد ۲ درصدی در تعداد مشترکین Disney+ در آمریکا و کانادا
- رشد ۵ درصدی در تعداد مشترکین بین‌المللیبه جز ( Disney+ Hotstar)
- کاهش متوسط درآمد ماهانه برای هر مشترک در Disney+ Hotstar به دلیل کاهش درآمد تبلیغات
به‌صورت کلی بخش سرگرمی، رشد ۱۴٪ درآمد سه‌ماهه چهارم در کنار بازگشت به سود ۱.۰۶۷ میلیارد دلاری را نشان می‌دهد. این امر بیانگر ان است که استراتژی دیزنی در تمرکز بر تولیدات پرهزینه اما موفق (نظیر Deadpool & Wolverine) به همراه مدیریت هوشمندانه در پخش دیجیتال، مسیر درستی بوده است.
در مقابل، بخش ورزش با وجود رشد پایدار در مشترکین ESPN+، نتوانست سود عملیاتی خود را حفظ کند و با کاهش ۵٪ روبه‌رو شد. این مسئله ناشی از رشد هزینه‌های حقوق پخش و افت بینندگان شبکه‌های سنتی ورزشی است. چالشی که نیازمند بازنگری جدی در مدل اقتصادی ESPN است.
در سال مالی ۲۰۲۴ والت دیزنی نشان داد که در اقتصاد خلاق، انعطاف‌پذیری، سرمایه فرهنگی و توان بازآفرینی برند می‌توانند بر بحران‌ها غلبه کنند: در بخش ورزش، با وجود حفظ درآمد، ساختارهای پرهزینه و چالش‌های تغییر رفتار مخاطب منجر به کاهش سود شد. آینده ESPN وابسته به تغییر مدل اقتصادی از تبلیغ‌محور به تجربه‌محور و ارزش افزوده دیجیتال است. در بخش سرگرمی، بازگشت به سود از طریق تمرکز بر محتوای سینمایی موفق، بهبود عملکرد DTC و اصلاح ساختار هزینه‌ها، الگویی برای سایر شرکت‌های فرهنگی شد. دیزنی نه‌فقط یک شرکت رسانه‌ای، بلکه به تعبیر هاوکینز، یک نمونه زنده از اقتصاد خلاق است؛ جایی که مرز میان تکنولوژی، تخیل، و سودآوری محو شده است. آنچه آینده را می‌سازد، نه صرفاً داده‌ها، بلکه توانایی در روایتگری فرهنگی و خلق تجربه‌هایی است که معناآفرینند.
منبع: The Walt Disney Company FISCAL YEAR 2024 ANNUAL FINANCIAL REPORT
محمدمهدی صحبتی
دانشجوی ارشد پژوهش علوم اجتماعی دانشگاه تهران
